Een verhaal door mijn opa Theodorus Penders geschreven voor de Deeterder vastelaoves-gezet van 22 februari 1909.

 

Wie eine mins riek kan waire.

Wie eins ein bende is oetgereudj woore.

Het is ei jaor of ettelik geleje, doe waas ig in Breda, dao trefde ig eine mins, wo ig mit euver van alderlei aan het kalle koom, onger angere vroog hai mig wo ig vandaan woor. Ig zek van Deetere. Van Deetere? zait er . Om ug te deene, zek ig. Likt dao neet ei bergske, vroagde hai mig. Jao, zek ig, det is de Koppelberg.

Dao mot ig ug eins get van vertelle, zag dai mins, het is ein gesjiedenis, die mien euver en teuver beste vader mien euver en teuver groitvader is euverkomme. Het is al gebeurd eer Deetere bestong. Loester, weer zolle de man Frits neume, hai hanjelde in bokes kaiverte. Hai woonde in V. Het waas in het jaor 11.

Dain daag waas het sjrikkelijk heit, doe ging Frits mit zien twee aizelkes op reis, zie woore eerder gelaaje mit twee laig manje. Wie der einen daag gegangen hauw, koom hai aan ei klein böske, wo nog al get sjeem waas en dao stong oug nog get groit graas, doe dacht er bie zien eige ig zal mig hie mer get raste, den konne mien aizelkes get vraite. Zoi gedacht, zoi gedaon. Hai lag zig op zie gemaak onger eine boum te slaope, wie lang det hai gelaigen hauw , det wost er neet, mer hai wurt op eins wakker, hai heurd ei gedruus, het waas just of went paird komen aanloupe.

Frits richt zig eins op en porjen jao, dao kome ein heel deil ruuters aanrieje. Zie reje kort langs hem door, mer zie hauwen hem neet gezeen. Wat er doe zaag, det ging zie verstandj te boaven. Zie komen aan ei klei bergske, doe reep de veurste man : Koppelebergske, gank oapen en ein groite duur ging aop en zie rejen allemaaol drairin. Frits dach bei zien eige, waat maag dat waal veur ein dink zeen, ig wil hie waal eins wachte, waat dao nog mee nao kumpt en hai bleef ligge tot 's angerendaags 's mörgens. 's Mörgens kome de ruuters weer allemaol droet, maakte de deur toe en rechtoe wore ze weg.

Frits waas noe nuusjeerig, waat det veur ein dink waas, hai ging oug eins probeere of ter neet in det dink kos komme en reep oug just wie den angere : Koppelebergske gank oapen en morlout de deur ging oap. Hai ging eins kieke, waat binne al te zeen waas. Hai zoog niks es groite kamers, die allemaol vol geldj zote, ein waas vol goud gebermdj; de angere zoten allemaol vol zilver geldj; doe dacht er bie zen eige, hie is het nog waal good, ig zal mer van de gelaigenheid profiteere en numme ter mig braaf get mit. Hai haolde zien aizelkes en looj alle veer de manje vol goud en doe ging hai mit zien aizelkes heives.

Wie der aan hoes koom zacht ter tainge zien vrouw, ig hub dees keer eine gooje gehad, ig hub veer manje geldj bei mig. Hai sjik voart zien maag nao zie zwaoger om den halve liter te leenen, want hai ging het geldj ommaite.

Zie zwaoger kreeg hazen-oire, hai wol eins gair wete, waat dai te maite hauw, daorom streek ter ei bitje onger in den halver liter om te zeen, waat dai mot. Wie doe de maag den halver liter truk bragt, hing onger nog ei goudstukske drin doe dacht er bie zien eige, dai mot ze nog al hubbe, det er het geldj mit den halven liter ommut en dadelijk leep ter vraoge wo hai aan det geldj koom.

Jong, zag Frits, det is ein aardige gesjiedenis, die zal ig dig eins vertelle, en hai vertalj hem just, wie het hem waas gegange. Oa, zag zie zwaoger, wie der det geheurd hauw, ig gaon det oug eins probeeren. Zoi gezacht, zoi gedaon. Hai ging oug op reis om zig get geldj te haole. De bende, wie die 's oaves truck koom, doe zoge ze, det hun geheim verraoje waas en det ein heel deel geldj gestoale waas, nao dain tied leete ze eine man achter om de deur te bewake, det neme mee drin kos komme.

De man mit zien aizelkes waas good en waal en zonger kleijersjeure aan de berg gekomme, hai dee just wie Fritske, en wachde tot de bende weg woor, hai ging nao de berg in, mer wie der good en waal drin woor, koom de bende truk, gooje raod waas noe duur, hai bleef bunne aan de deur staon en reep mer …gank toe, die boete stonge, reepe mer …gank aopen en zoi heele zie zich mer euvertoer aan 't roope, het ging mer aop en toe, zonger det ze bie-ein koste komme, mer op het leste woor 't de bende meug, zie sloage gauw eine boum aaf en stooke dai tussche de deur in wie ze aop waas. Doe waas ter verlaore, zie grepen hem en maakdjem hem voart van kantj, snejen hem in veer stukke en naigelde die bunne op de deur. Zie wore weer gerast, want zie meindje, det hun geheim noe neme mee kanj.

Einen daag of drie nao het vertrek van heure man ging de vrouw nao Frits eins vraoge waat det waal zo deuje det heure man zoi lang bleef, want zie begos zich ongerast te make, det hem ein ongeluk euverkomme waas. Doe zag Frits, ig zal eins gaon kieke wo der blift.

's Angerendaags ging der op reis, hai koom hem neet tainge en ging tot aan de berg. Hai keek eins of alles veilig waas en ging drairin, maar o wee, dao hong zie zwaoger op de deur genaigeldj; hai deej hem gauw der van en pakdje de stukker in ein manj en ging mit hem heives.

Wie der bie zig aan het hoes koom, doe ging hai voart nao eine snieder, dai hem veur veul geldj en gooi weurd die stukker aanein nejde, det er fatsuunlik kos begrave waire.

Wie de bende 's oaves thoes koom, doe zoog ze, det nog eine man waas, dai hun geheim kanj en gooje raod waas duur. Zie ginge loate en dai het loat veel, moos dai man gaon zeuke en went er hem neet vonj, kreeg ter de kop aaf. De man, dai 't loat gevallen waas, ging drop los. Hai koom het eest op eine gooie murge in ein stad; dao waas nog neemes op es eine snieder, dai zaat in de vinster eine ruk in ei kammezeulke te zétte.

Gooie murge! Reupt de man van de bende. Gooie murge , zeit de sjreur, geer zeet al vreug op de lappen, komt mer bunne en zet ug get, dao is nog nemes op in de stad. Die éer zal ig aannumme, zait de ruiver en ging bunne. Waat bus doe al zoi vreug aan 't ineintroagele? Mer, ig bun ei kammezeulke aan te make. Det sniederswerk is oug ein dom gesjeft, zait de ruiver. Jao, zait de snieder, mer waat zoe det nog, dees daag hub ig ein anger noot te krake gehadj. Mer waat waas det den? Jao det waas get, det kan ig intrentj neet zekke. De ruiver stoptj hem ei goudstukske in de henj. Waat zal dao aan gelaige likke, zek het mer.

Noe zag de snieder, ig zal 't ug mer vertelle ig hub dees daag eine mins aaneingeneedj, dai waas in veer stukker gesneje. Houw …la, in veer stukker gesneje, wo waas det? En hai stopt hem weer gauw ei goudstukske in de henj. Jao zait de snieder, det weit ig zelf neet . Wie!…det weit ig zelf neet, zait de ruiver. Nein, det weit ig oug neet. Ig zal ug zekke wie het gegangen is.

Dao koom dees daag eine mins bie mig mit ei verzeuk of ig op eine korten tied veul geldj wol verdeene. Jao, zek ig, det zal draan likke op waafer maneer. Doe zait er mig just waat ig doon moos mer den moos ig mig einen dook veur mien ouge loate binje en mig mit eine wage vort brenge zonger det ig wos wohair. Ig nom het veurstel aan en dadelijk waas de zaak in orde. Noe wet geer zoi good es ig, det ig neet weit wo het gewaist is. Mer, zait de ruiver en hai duutj hem weer gauw ei goudstukske in zien henj, es ig ug noe oug eins in eine wage zat, zolt ger mig den neet konne wieze wie de wage geloupen hait en wo hai is blieve stilstoan.

Det zoewe wer ens konne prebeere, zait de snieder en dadelijk ging de ruiver eine wage bestelle en ging tot de proof euver, en det het good lukdje, is ei bewies, det ze jus taingen 't hoes stil heele. De ruiver sprungt gauw oet de wage en maakt ei klein kruutske mit kriet op den deurstiel, doe dach hai, noe zolle weer dig waal vinje.

Wie de maag van Frits oet de winkel koom doe zoog ze ei kruutske op den deurstiel staon, doe dach ze, waat maag det zeen en zei zat op alle deurstielen van die riej hoezer ei kruutske.

Wie de ruiver bie de bende koom, zag ter tainge de huidsman, ig hub hem gevonje, noe konne wer hem de volgende nacht van kantj make. Ig hub op den deurstiel ei teiken gemaakt, dao konne wer het hoes aan kenne. Mer jaowaal, wie de bende 's nachts in de straot koom, wore alle hoezer geteikendj, doe koste ze niks aanvange.

De ruiver kreeg de kop aaf. Dao woor weer oppernuuts geloatj en den tweede ging weer hetzelfde doon mit de snieder, mer hai waas zoi slum en maakdje ei teiken onger eine vinsterdurpel, mer die maag waas nog slummer, zie hauw het alweer gezeen en ging onger alle vinsterdurpels ein teiken make.

Wie de bende 's nachts koom, woor weer alles van niks. Den driede keer koom den huidman zelf. Hai bekeek zig het hoes eins good en dacht, noe zolle weer dig waal te pakke kriege. Acht daag nao dain tied zaat Fritske boete ei piepke te rouke. Dao koom eine mins aanvare mit eine wage en heel bie hem stil. Vrundj, zag de voorman, zoe ig deze nacht hie neet konne logeeren en hubt ger aug neet ei plaitske veur mie paird en miene wage, ig bun eine koupman in stinkerd. Jao, zait Fritske, det zal waal lukke, zit eure wage mer op het good en het paird mer in de stal.

Wie het aovend waar, zait de maag tainge de knecht: Koib, ig hub geine stinkerd hie, zoewe wer dai kail eins aan de stinkerd gaon, den hoof ig geine te haole. Jao, zait Koib, det kan mig neet sjaile, den make weer ein ton oap. Wie ze aan de eerste ton kome, sloge ze de sponj der van, dao reep eine in die ton "is het nog neet tied?". Hilste de moel, zait Koib en hai duutj gauw de sponj drin en zoi ging het mit alle tonne. Pos aan de leste, die waas vol stinkerd.

Ze tapdje zich eine groite zuipkaitel droet en ginge dai koake. Wie dai good koakdje, gingen ze weer truk nao de tonne en sjudde eedere kail eine gooie groite voorlaipel koakende stinkerd op ziene kop, doe wore die stil.

Wie het 's nachts twelf oere woor smeed de kaupman (want het waas den huidman van de bende) mit steinkes op de tonne (det waas het teiken van droet te komme) mer dao koom neeme droet, hai begos ongerast te waire en bonj de bedlakes aanein, leet zig aafzakke, ging nao de tonne kieke, mer de kairels woren allemaol doid. Doe pakdje hai zien sluppe bie-ein en maakdje det er vort koom.

Wie Frits 's angerendaags 's murgus wakker woor, waas de vogel gevloagen. De maag, die mee der van wis, zag hem wie het gegangen waas en det zie hem noe al veur den drieden keer het laive gered hauw. Mer noe kost er waal gerast zeen, dao zou toch noits neeme mee truk komme.

Ei jaor daonao zoat Frits weer boete ei piepke te rouke, dao koom eine mins aangaon, dai vraogdje af ter die nacht neet bie hem kos slaope, hai kos anges nurges ongerkomme. Jao zag Fritske, det kons te. Mer wie de maag hem zoog, doe woor die bezurgd, zie dacht, det zoe dai kail van het veurig jaor weer konne zeen. Zie sprook mit de knecht aaf, det hai mos veurstelle aan den erme mins nom get muziek te make. Den erme mins nom det aan. Koibus speeldje op de monica en de maag dansde mit de mins. Unger het danse haolde zie eine dolk oet en stook hem morsdoid. Dao waas groit gedruus. Waat hubs te noe gedaon, zag Frits.

Mer zag de maag (en tegeliekertied reed zie hem zien valsche baard aaf) kent geer dai kail neet mee, det is de kail van het veurig jaor, dai stinkerkreemer, den huidman van de bende, dai koom weer om ug te vermoarde. Doe ginge ze allemaol kieke en zoi waas het oug.

Frits kos geinen dank genog betuge aan de maag, veur al hetgeen zie veur hem gedaon hauw.

Mer veur heur te beloene zag hai heur zie geheim en wees heur de berg wo al det geldj in zoit, want de bende waas noe toch oetgerooid. De maag maakde van dees gelegenheid gebroek en trouwd mit Koibes en ginge same op de berg wone, wo zie nog veul jaoren gelukkig gelaifd hauwe.

De geschiedenis waas oet.

Noe nog get euver dai berg:

Ein eeuw of 11 later woonde altied nog van de naozaten van Koibes en zien vrouw op de berg.

Ei schoin Mechelke, tusschen dai tied van Koibes en Mechelke woore al mai luu bie dai berg komme wone, onger angere ei kesteel loog in de Beuniger bainj en ein anger loog in Susteren. De eigeneer en oug dai van het kesteel van Susteren vriede allebei aan het Mechelke. mer det Mechelke hauw mit eine man genoch en het noom zich dai van de Beuniger bainj, geer kont waal denke det dai van Susteren kwaod woor, wie der Mechelke meet kriege kos en van dain tied zoe altied den haat zeen gewaist tussen Susteren en Deeteren. Mer die van de Berg wolle mit dai haat niks te doon hubbe en zeen vertrocht nao ein anger landj.

Nao dai tied zeen de auwele menkes drin komme wonen en went ze neet droet zeen gegangen zolle ze nog waal drin zitten.

 

Einde

 

Dit verhaal moet gestaan hebben in de Deeterder Vastelaovend gezet van 22 februari 1909.

Mijn opa Theo Penders was de auteur en vermoedelijk naar idee van een sage welke zich oorspronkelijk rond Lille afspeelt.

@ Email